Genneper Watermolen en contour Vincent



Vincent van Gogh zou in 1884 minstens 4 x de Genneper Watermolen in Gestel (Eindhoven) schilderen.
Hij was daar vaker met zijn 7 jaar oudere vriend Anton Kerssemakers, de leerlooier wiens vader daar een linnenfabriek had en welke grensde aan het Rapelenburg terrein.
Op de velden werd het linnen gebleekt.
Ook Janus v.d.  Broek, knecht bij Jantje Baijens aan de Rechtestraat, was een amateur die  hen wel eens vergezelde en daar schilderde.
Er is ook een tekening/aquarel verloren gegaan omdat, volgens Willem v.d. Wakker, Vincent deze gegeven zou hebben aan Janske v.d. Broek, die een winkel dreef in koffie en tabak in het Korenstraatje. 
Janske loenste maar hield wel van haar "schildersmenneke”. Ze waren ongeveer even oud, echter  was de liefde niet wederzijds.
Ze zou de prent opgehangen hebben achter de kachel, die daar verpieterde volgens de opgetekende herinneringen van leerling Willem van de Wakker. 
Als Vincent Eindhoven bezocht kon hij op verschillende manieren bij de watermolen komen. Per trein en het Belse lijntje. Er was een spoorovergang en later een stationnetje in Gestel, nog getekend door Karel Vermeeren. Of  met het trammetje of een rijtuig met Anton Kerssemakers die dat liever deed dan te ver lopen met z'n spullen.
Maar ook Vincent was gewend om nogal wat materiaal mee te nemen. Zijn grootste doek daar was  87 cm x  151 cm en enorm te noemen. 
 
Zelf schrijft Vincent aan zijn broer Theo in brief 469 op 14 november 1884:
 
"Dezer dagen ben ik, ondanks het weer hier vrij terdeeg vriest nog buiten aan het werk aan een nogal groote studie (meer dan 1 meter) van een ouden watermolen te Gennep, aan den andere kant van Eindhoven. Ik wil dat geheel buiten afwerken - maar het zal ook wel het laatste zijn dat ik dit jaar buiten schilder (JH525)." 
 
De watermolen is toen nog in de zogenaamde Barbizon-stijl en kleuren geschilderd. Dus landschap met mooie vrieslucht en tegenlicht.
Alhoewel toen al een kleurigere "toets" van zijn palet zichtbaar werd met kleine opvallende kleurtjes. 
Ook het toepassen van de complementaire kleuren van de theorie van Eugène Delacroix wordt al duidelijker. Vincent schrijft ook dat hij portretten maakte van twee polderwerkers. Op het bewuste schilderij zie je ook personen in een bootje die de beschotting repareren en denk ik van elders kwamen? 
 
In brief  470 schrijft Vincent aan Theo op 17 november 1884:
 
"Gisteren bragt ik juist t’huis die studie van den watermolen te Gennep, waar ik met plezier aan heb gewerkt en die me te Eindhoven een nieuwe kennis bezorgd heeft die met alle geweld wil leeren schilderen."
PS
De kennis was Anton Kerssemakers.  
Ook is er de mogelijkheid via de Hoogstraat naar de watermolen te komen waar ook de vader van Toon Kers woonde en waar Vincent eventueel zijn spullen kon bewaren zonder ze steeds op en neer te moeten slepen.
En passeerde hij dan daarbij het café de "Gouden Bal"? 
Opmerking: Dit schilderij van Verbakel hangt in de Gouden Bal, ook 2 schilderijen van Frans Manders uit 1982: plaatje 1 en plaatje 2.
 
Het is daar een van de oudste cafés in Eindhoven met de huidige uitbater Wim Rooijakkers. 
Vincent moet beslist ergens in de omgeving verbleven zijn om niet steeds de grote afstand naar Nuenen te hoeven overbruggen. Dat zou niet alleen zeer tijdrovend zijn maar bracht ook kosten met zich mee. 
De watermolen en omgeving was en is nog steeds een geliefde plaats voor schilders zoals Frans Manders en vele anderen.  
  
 
 HISTORIE
 
De watermolen stamt oorspronkelijk uit 1249 en eigenaar/pelgrim Lodderken en vrouw Aleidis legden vast dat het als liefdesgift aan de Norbertijnen van Postel (België) overgedragen zou worden, echter in bezit van het klooster moest blijven.
Na de 80 jarige oorlog werd het in 1648 geconfisqueerd.
Als korenmolen zou die 4 eeuwen in het bezit blijven, maar in 1583 door de Hertog van Parma, in opdracht van Philip de 2e, verwoest.
Echter in 1586 alweer opgebouwd.
In de 17e eeuw werd deze ingezet als volmolen en in 1802 verkreeg het een 2e waterrad. 
Na de dood van mevrouw Rumolds-Smits (1883) kwam de molen in (1884) bezit van Anthonie Holten met zowel de bijgebouwen als het woonhuis. Zijn dochter Marie  werd de opvolgster en zou 7 jaar de "mulder" zijn. 
Rechts van de trompetterloop bouwde in 1884 J.M. van de Boomen een nieuwe boerderij en thans aardappelhandelaar "gebroeders Kapteijn".
Volgens onderzoekers zou Vincent die ook geschilderd hebben, maar ik denk niet dat van Gogh  splinternieuwe gebouwen topografisch vastlegde.
Het café, tot aan 1935 naast de molen, was geliefd om de specialiteit "Dommelpaling in Gelei" die vers uit het Dommelwiel gevangen was. 
De molen zelf kwam uiteindelijk in erbarmelijke staat te verkeren. Sinds 1961 kwam het  in Gemeentelijk Eindhovens bezit en kreeg na een ingrijpende restauratie een monumentenstatus. Daarbij werd de kap van de molen vervangen en volgens Ben Rodijk, die in de buurt woont, heeft hij gezien hoe deze kap verwijderd werd en tegenwoordig elders in de Genneper parken als overkapping dient.   
 
CONTOUR EN ONTHULLING  
 
Omdat er geen herinnering is aan het verblijf van Vincent van Gogh in Eindhoven deed ik in januari 2010 het voorstel om een contour te plaatsen op de plaats van waaruit van Gogh schilderde (als een project voor de Henri van Abbe Stichting).
 
De gedachte was dat als je vanuit de watermolen over het water keek een schilder zou kunnen zien staan met het tegenlicht van een ondergaande zon en slechts het silhouet zichtbaar zou zijn.

Om even bij deze gedachte stil te staan, kwam er een gestileerd ontwerp, bedacht in roestend cortenstaal van 1 cm dikte  en levensgroot zonder de pretenties van een kunstwerk te zijn en dus bijna 2 dimensionaal.
 
Lange tijd is er overheen gegaan om de vergunningen en sponsors bij elkaar te krijgen.
Er waren zelfs bezwaarschriften die een en ander vertraagden.
 
Frappante toeval is dat de gemeentelijk brief was ondertekend door B. Kerssemakers, maar is waarschijnlijk geen familie alhoewel niet uitgesloten. 
 
Door een genereus aanbod van Marcel Marcel van Bussel als ondernemer en kunstverzamelaar is dat uiteindelijk financieel realiseerbaar geworden en het project van de grond gekomen.
 
De opdracht werd geplaatst bij Lennie van Vugt die haar sporen heeft verdiend als kunstenares en zij heeft het contour volgens tekening met een brandsnijder gemaakt. 
 
Ook werd een sponsor voor het fundament gevonden, waarvoor aannemer/firma Jelle van Rijswijck tekende. 
Het contour werd voor enige tijd geplaatst, met een aangegoten fundament, op de werf bij de aannemer. Terwijl ik daar nog wat maten moest nemen voor de plaats van de plaquette met namen en toelichting en met een liniaal  klopte op de contour, kwamen daar verschillende toonhoogtes en klanken uit. Het beton fungeerde als trilling maker voor de metalen contour.
  
 
Ad Maas, onze componist en muziekleraar, had al eens tijdens mijn optreden in de TED-x presentatie op de Campus te Eindhoven een aantal "schilderijen gespeeld"; naar het verhaal dat van Gogh klank en kleur met elkaar verbond.
Dit noemt men synesthesia.
Ad Maas was meteen bereid om ook klanken uit de metalen contour te halen en na een oefensessie met slaggereedschap zoals trommelstokken, spijkers, hamers bleek hij een spirituele performance te kunnen geven. 


Op 30 maart 2012 en de 159e geboortedag van van Gogh, 128 jaar nadat hij de schilderijen maakte, was er een presentatie in het M.E.C. en daarna een onthulling door Maarten Houben, burgemeester van Nuenen en voormalig CDA fractievoorzitter in Eindhoven, om het samen met zijn collega wethouder Joost Helms te onthullen.
 
 
Daarvoor was een toelichting en presentatie in het M.E.C. inclusief muziekuitvoering door Ad Maas die voor een print op ware grote van de watermolen en voor een flink aantal bezoekers nogmaals improviseerde THE WATERMILL op de kleuren van het schilderij.
 
Ook waren een aantal kunstenaars uitgenodigd om, op de historische plaats aan het water en tussen de molen en het Clarissenklooster, hun versie van de watermolen te schilderen zoals, Corry Fonteijn.  
 
Na de onthulling verzorgde Ad nog een happening om wederom het metalen contour te bespelen met zijn "gereedschap". 
 
Corrie de Leeuw, als journaliste, zou  de volgende dag schrijven in het Eindhovens Dagblad:
"Het was de eerste verwijzing in de openbare ruimte van de link die er is tussen van Gogh en Eindhoven."
 
Er is veel media-aandacht geweest.
 
Nagelkerke, juli 2012