FALIE
|
In de catalogi en boeken van de werken van Vincent van Gogh zijn een aantal tekeningen opgenomen door Jan Hulsker (JH 816, 817, 818, 819) met de titel "Boerenvrouw met doek ".
Waarschijnlijk moet dit eigenlijk zijn "Boerenvrouw met falie".
Het was gebruikelijk in Brabant in die tijd dat er rouwkleding werd gedragen, wat toen vaker voorkwam, bij overlijden van echtgenoot, kind, doodgeborene of van andere familieleden.
GENAAMD "FALIE".
Alles had ook zijn ritueel. Men noemde dat: "zwaar, ligtlijk of halve rouw", al naar gelang de familierelatie. De rouwperiode kon 6 weken, een half jaar of tot 2 jaar duren. Bijvoorbeeld bij een doodgeboren kind was dat symbolisch 9 maanden. De rouwkleding werd over het hoofd gedragen om het gezicht en verdriet te verbergen.
De tekeningen van Vincent zijn door Jan Hulsker gedateerd in juni-juli 1885. Dus hartje zomer! Het zal dus geen bescherming tegen winterse kou geweest zijn, mocht men dat denken bij het zien van de tekeningen.
De "Falie" was ook vaak een erfstuk of geleend van moeder, zuster of tante en soms reeds lang in de familie hergebruikt. De stof was dan ook dikwijls door de tijd aangetast of groenig uitgeslagen. Er hoorden eigenlijk zwarte oorbellen bij en een forse knopspeld. Goud mocht niet, maar daar zullen de arme aardappeleters geen probleem mee hebben gehad.
Als men geen "falie" beschikbaar had, werd soms een oude jurk met kleurstof zwart geverfd. De "falie" was ongeveer 1 meter breed en, al naar gelang de rouw duurde, langer of korter. Bij "zwaar" raakte het zowat de grond.
Natuurlijk moest je op zondag naar de kerk om de rouw te tonen. Maar werken op het land, zoals Vincent zo graag vastlegde, was daarmee onmogelijk. Vincent heeft misschien iemand gekend die een naaste verloren had of gevraagd om ermee te poseren? Of een andere mogelijkheid is dat we de tekeningen eerder dateren (bijvoorbeeld in 1984).
Want ook kan het zijn dat hij Gordina heeft gevraagd als zijn model, om het eens te dragen. Ze poseerde in allerlei posities en omstandigheden voor hem.
Haar vader Cornelis was een paar maanden daarvoor op 3 april 1883 overleden, vlak voordat Vincent in Nuenen arriveerde, in december 1883.
Ook moeder Cornelia de Groot-van Rooij kan zeer waarschijnlijk nog in volle rouw geweest zijn voor haar echtgenoot, maar ook Gordina zelve voor haar vader.
Of misschien de moeder van de jongen die omkwam bij het instorten van de windmolen "de Roosdonck"?
Peter Nagelkerke,
Eindhoven, december 2014. |
   |